Ticaret gemisi denince akla ilk gelen, bir yükü iki liman arasında taşıyarak hizmet gören gemiler hatırlanır. Bu tip gemilerin tonajları (Dwt), 2000 ile 20.000 arasında değişir. Gemi yapıları, yük taşımak üzere dizayn edildiğinden, ambarlar, balast tankları, yük donanımları gibi taşımacılık yönünden önem taşıyan kısımlar bulunur. Bu tip gemilerin sahil limanları arasında çalışan ve tonajı 2000 dwt’den ufak olanlarına koster (coaster) denir. II. Dünya harbi sırasında inşa edilmiş 7000-10.000 Dwt arasında
birbirinin aynı özellikte olan Liberty ve Victory tipi gemilere onvansiyonel yük gemileri denir.
Yük gemilerinin çeşitli tipleri vardır. Geminin tonajı büyüdükçe taşıma yönünden belirli bir amaca dönük gemiler ortaya çıkar. Örneğin Dökme yük taşıyıcıları (Bulk Carriers) genel olarak donanımsız (gearless) teknelerdir.Tonajları 1500 dwt’den büyük olur. Geminin bu şekilde bir özellik altında tutulması bir taşıma talebinin neticesidir. Böyle gemilere örnek olarak Maden taşıyıcılar, Şeker taşıyıcılar ve tahıl gemileri olabilir.Bu tür gemilerden bahsederken göze çarpan tip tankerlerdir. Son on yıl içinde dünya tanker filosu süratle büyümüş ve günümüzde dünya ticaret filosunun %40 kadar olmuştur. Tanker boyutları dünya ticaret dalgalanmaları ile etkilenerek büyümekte veya küçülmektedir. Örneğin, 1982 yılına kadar 500.000 Dwt sınırına kadar gelinmiş fakat piyasa ihtiyaçları kısılınca, yeni sayılacak büyük tankerler sökülmeye (breaking) verilmiş ve küçük tankerler tutulmaya başlanmıştır. Günümüzde geçerli olan büyüklük, Suez size denen, yüklü iken Suez Kanalından geçebilecek su çekimine sahip tankerlerdir.
Tanker teknesi ham petrol, ham petrol ürünleri ve kimyasal sıvı yüklerin taşınması için yapılmış bir yük gemisidir. Yapım itibariyle klasik bir gemiden farklıdırlar. Büyük bir sarnıcın makine dairesi ve personel kamaraları ile takviye edilmiş bir görünüşü vardır. Tekne enine ve uzunluğuna olmak üzere çeşitli yük tanklarına bölünmüştür.Denizli havalarda personelin güverte üzerinde yürümesi için yüksekçe bir asma köprü bulunur (kedi köprüsü).
Kedi köprüsü
Yük tankları
Malzeme ambarı
Yakıt tankı
Portuç
Makine dairesi
Dip (Deep) tank
Balast (D.B.) tankı
Baş pik tank
Kıç pik tank
Koferdam
Personel yerleri
Pompa odası
Tanker teknesinde yükleme boşaltma, tankları birbirine bağlayan borular ve pompa istasyonu vasıtasıyla olur. Ham petrol taşıyan tanker tankları, yükü gerektiğinde ısıtmak ve akışkanlık kazandırmak için stim geçen serpantin boruları ile donatılır. Tankların arasında bir boş ara tank bulunur, böylece tankın birinde olan bir yangının,öteki tarafa geçmesi önlenir. Bu boşluğa koferdam denir. Kimyasal yük taşıyacak tankerin tankları özel bir koruyucu ile kaplanır (coating).
Tanker filosu petrol üreten yerlerden yükledikleri ham petrolü (crudeoil) rafinelerin bulundukları yerlere taşırlar.Burada alınan işlenmiş petrol ürünleri de dünyanın endüstri merkezlerine taşınır.
Kömür gemileri, sahiller boyunca kömür taşımak için dizayn edilmiş
iki veya daha çok düzgün ambarı olan teknelerdir. Gemi güvertesinde yükleme-boşaltma işlemini yapan kreynler bulunur ve bunların dolaşmalarını kolaylaştırmak için direk ve bumba gibi yüksek yapılar bulunmaz. Makine dairesi ve personel kamaraları kıç taraftadır.
Konteyner gemileri, liner servisleri içinde bir çığ gibi büyümüş yeni tip gemilerdir. Bunlar ‘’kapıdan kapıya nakliyat’’ (Doors to Doors) düsturu içinde kapalı saç kutular (Container) içindeki yükleri taşırlar. Bu
kutular standart ölçüler içinde yapılır ve 20 ft ve 40 ft gibi terimlerle belirtilir.
Konteyner nedir? Aynı grup yüklerin önceden Konteyner denen kapalı hacimlere istif edilerek yüklenmesi ve bunların yükleme limanında hazır tutulması eylemidir. Böylece, yüklerin hasara uğraması, çalınması veya eksilmesinin önlenmesi yanında, yükleme ve boşaltmada sürat sağlanması gibi yararları vardır. Konteyner denen kapalı çelik saçtan yapılmış kutular standart boyutlarda yapıldıklarından gemilerden itibaren bütün taşıma araçları bu standarda uydurularak inşa edilirler. Buna göre Konteyner boyutları: 20 ft x 8 ft x 8 ft (6. 096×2.438×2.438 metre) ve 40 ft (19.20 metre) olmak üzere iki tipdir. Konteynerler soğuk yük taşımak üzere soğutmalı da yapılırlar. Bunların birbiri ile kilitlenme donanımları bulunduğundan yüklemeden sonra bağlama (Lashing) operasyonu kolaylaşır. Bu sebepten birbiri üzerine altı sıra Konteyner yüklenebilir. Konteynercilik ile ilgili tüm standart boyutlar ve uyulacak şartlar
I.S.O. denen (International Standart Organisation) kuruluş tarafından saptanır. Ro-Ro gemileri, Konteyner taşımacılığından esinlenerek geliştirilmiş bir uygulamadır. Bu tip gemilerde amaç yükleme-boşaltma süresini en düşük düzeyde tutarak işletme masraflarını azaltmaktır.
Bu gemilerin baş-kıç veya bordada bulunan rampalarından tekerlekli araçlar veya tekerlekli taşıyıcılar (mafi trailers) üzerinde Konteynerler ‘yüklenir. Gemide bulunan bir yükleme aracı (Tug Master) veya forkliftler yükleri gemiye almaya veya çıkartmaya yarar.
Her gemide olmayan donanım ve cihazlar yeni dizayn gemilere konulmaktadır. Ro-Ro gemilerde bulunan asansör (lift), alt güverteye giren yüklerin üst güverteye çıkartılmasını sağlar. Yine bu tip gemilerde bulunan düzeltme (veya bayılma önleyici) tankları (anti heeling) ile geminin yarım derece
sancak veya iskeleye bayılması durumunda otomatik olarak karşı bölüme balast alınarak gemi doğrultulmaktadır.
Meyve taşıyıcılar, kuvvetli hava fanları ile donatılmış gemilerdir. Bu tip gemilerde hava değişim değeri (air change) önemlidir. Bu sayı bir saat içinde tüm ambar havasının kaç defa değiştirildiğini verir.Örneğin bir narenciye taşıyacak gemide bu sayı 35 civarındadır. Bunun dışında, ambarları soğutularak Meyve taşıyan gemiler vardır. Şeftali taşıyacak bir gemi böyle bir tipdir.
O.B.O.’lar (Ore/Bulk/oil), çok amaçlı dökme yük taşımak üzere dizayn edilmiş gemilerdir. Bu gemiler 125000 Dwt civarında olurlar. Balastlı seyir sayısını
azaltmak için yapılmış ekonomik bir sistemdir. bu gemiler maden cevheri, hububat, dökme yağ taşırlar. Bunlarda geniş ambar ağızları, büyük ve kendinden trimli ambarları bulunur. Boyuna dökme yük perdeleri, asma tanklar ve kompartımanlar dizayn edildiğinden geminin Stabilite (denge) sorunları halledilmektedir. Özellikle maden taşıyıcıların D.B. tanklarının derinliği normal gemilerde daha fazladır. Böylece ağırlık merkezini yükseltmek ve ağır denizlerde geminin sert doğrumlu (Stiff) olmasını önlemek mümkün olmaktadır. Bu tip gemiler konveyör, kreyn ve kepçe ile boşaltıldığından tank üstü saçları takviyeli yapılır. Soğutulmuş ambarlı gemiler , dondurulmuş et, tereyağı veya yumurta taşımak için yapılmıştır. Ambarları özel olarak izole edilmiş gemilerdir. Soğutma işlemi özel makinelerle sağlanır.
Kereste gemiler ise, büyük bir prizmatik düzgün ambarlı gemilerdir. Geniş ambar ağızları bulunur ve bu tip gemilere ‘’üç adalı gemi’’ denir. Güverte binaları, güverteye yüklenen yük için korunak ödevi görür.
